Ayvalık , Antik Yunanca: Κυδωνίαι, Çağdaş Yunanca: Αϊβαλί, Ayvali ya da Κυδωνίες, Kidoniyes) Türkiye Cumhuriyeti’nin Marmara Bölgesi’nde bulunan Balıkesir’in Ege Bölgesi’nde kalan bir ilçesi. Balıkesir’in en batısında, Ege Denizi kıyısında bulunan ilçe, Türkiye’nin en önemli turizm merkezlerinden biridir. Ayvalık kış mevsimlerinde büyük bir kasaba nüfusuna sahip olmakla birlikte, yaz mevsimlerinde turizmin de etkisiyle nüfus bazı küçük illerin nüfusunu aşar. Tarihte çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış olan ilçe, çeşitli açılardan Türkiye’nin önemli ilçelerinden biridir.
Antik kaynaklarda ‘Nesos, Chalkis, Pordoselene, Khidonia’ yerleşim birimleri olarak belirtilen ve Ayvalık civarında lokalize edilen yerlerden Nesos, bugünkü Alibey Adası, Khidonia Alibey Adası’nın Lale Adası’na bakan kısmı, Korifantis ve Gümüşlük civarında buluntular veren birimler olarak karşımıza çıkmaktadır
Ayvalık merkezini ele aldığımızda Alibey Adası girişindeki Khidonia’da Helenistik,Roma ve Bizans Dönemlerine ait kültür kalıntıları gözlenmektedir.
Osmanlı kayıtlarında 1770 tarihindeki deniz savaşı ile söz edilmeye başlanan Ayvalık, 1789’dan itibaren önemli bir metropolitlik ve gayri Müslimlerin yaşadığı özerk bir bölge olarak öne çıkmaktadır. Bu özerklik kentte yaşayan Rum ahalinin 1821 Yunan ayaklanmasına katılmasına kadar sürer. Sonraları ilçenin büyük bir kısmı boşaltılır ve 1840 yılında Karesi Sancağına bağlanarak Osmanlı Devleti’nin bir ilçesi olur. Daha sonra Rumların dönmelerine izin verilmekle beraber kent, eski canlılığına kavuşamamıştır.
29 Mayıs 1919 Yunan kuvvetleri tarafından İngilizlerin desteği ile işgal edilen Ayvalık’ta, Ulusal Kurtuluş savaşımızın Ayvalık Cephesini kuran 172. Alay Komutanı Yarbay Ali Bey tarafından ilk kurşun sıkılmış. Şirin ilçemiz, 19 ve 20.inci yüzyılın başlarında en parlak dönemini yaşamış. O günlerden zamanımıza neo-klasik mimarinin ender örneklerini Ayvalık sokaklarında görmekteyiz. Bu doku içinde yükselen kiliseler ise göze çarpmakta. Kentin yerleşim düzeni amfiteatr şeklinde olup, dar cadde ve sokaklar ve birbirine bitişik evler görülmeye değer.
100 km ‘den fazla kıyı şeridi olan ilçenin yüzölçümü 285 km², nüfusu ise 50.000 civarı. Kendine özgü kıyı iklimi olup, lodos ve poyraz rüzgarları hakimdir. Yazın ise kavurucu sıcaklarda esen İmbat ve Meltem rüzgarı serinletici etki yapar.
Ekonomisi tarım ve tarıma bağlı sanayiye dayalıdır. Başlıca tarım ürünü; zeytin ve pamuktur. Ayrıca çam fıstığı ve mandalina yetiştirilir. Zeytinyağı, sabun ve zeytin fabrikaları başlıca sanayii kuruluşlarıdır. İlçede turizm ise diğer önemli gelir kaynağı olup, Sarımsaklı Plajları ve Şeytan Sofrası ilçenin en tanınmış doğal güzelliklerindendir.
COĞRAFİ DURUM: 28.500 hektar (285km 2 ) yüzölçümlü, (20.800 ha. Tarım, 5.342 ha. Orman, 2.358 ha. Tarım dışı ) İlçenin en yüksek rakımlı tepesi 1.114 m. İle Yaylacık Dağıdır. En büyük ovası Altınova’dır.(3.700 ha.)
NÜFUS: 58.738 (Merkez:31.986, Belde ve Köyler:26.752)nüfusa sahiptir.
EĞİTİM: İlçede okur-yazarlık oranı %98.6 olup, 10’u ilçe merkezinde 2’si Küçükköy Beldesinde, 3’ü Altınova Beldesinde 4’ü köylerde olmak üzere toplam 19 ilköğretim okulu vardır.
3 adet lise, 1 Anadolu lisesi, 3 Meslek Lisesi mevcuttur.